Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει καθιερώσει την 28η Ιουλίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ηπατίτιδας. Σκοπός είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης σχετικά με τα μέσα πρόληψης αλλά και θεραπείας της ηπατίτιδας.
Η ηπατίτιδα Β αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα στη σύγχρονη δημόσια υγεία. Με τη χρόνια ηπατίτιδα να είναι συνήθως ασυμπτωματική, αυξάνεται αισθητά ο κίνδυνος του ηπατοκυτταρικού καρκίνου και της κίρρωσης. Σε παγκόσμιο επίπεδο το γεγονός αυτό μεταφράζεται σε περίπου 1.000.000 θανάτους κάθε χρόνο.
Στη χώρα μας υπολογίζεται ότι 100.000 άνθρωποι νοσούν από ηπατίτιδα C, ενώ 200.000 είναι χρόνιοι φορείς της ηπατίτιδας Β. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται παγκοσμίως μία αύξηση περιστατικών οξείας ηπατίτιδας σε παιδιά.
Τι είναι όμως η ηπατίτιδα;
Ο όρος ηπατίτιδα αναφέρεται σε φλεγμονή του ήπατος είτε από τους ιούς A,B,C,D,E. (ιογενής ηπατίτιδα) ή από άλλα αίτια π.χ φάρμακα, τοξίνες, αλκοόλ κτλ.
Η ηπατίτιδα κατηγοριοποιείται σε οξεία (διαρκεί λιγότερο από 6 μήνες) και χρόνια (διαρκεί περισσότερο από 6 μήνες). Χρόνια ιογενής ηπατίτιδα προκαλείται από τους ιούς της ηπατίτιδας Β, C και D κι αναπτύσσεται στους ασθενείς που ο οργανισμός τους δεν κατορθώνει να αποβάλλει τον ιό.
Οι ιογενείς ηπατίτιδες Α και Ε παρουσιάζουν μικρότερη επικινδυνότητα και προκαλούνται συνήθως από πλημμελή εφαρμογή των κανόνων υγιεινής ή/και κατανάλωση τροφών που δεν έχουν καθαριστεί σχολαστικά, ενώ οι τύποι Β,C και D μεταδίδονται παρεντερικά μέσω των μολυσμένων υγρών του σώματος.
Συμπτώματα
Τα συνηθέστερα συμπτώματα της ηπατίτιδας είναι τα εξής:
- Απώλεια όρεξης (ηπατίτιδα A,B,C)
- Σκούρα ούρα (ηπατίτιδα A,B,C)
- Πόνοι στις αρθρώσεις (ηπατίτιδα Β)
- Πόνος στο στομάχι (ηπατίτιδα Β,C)
- Κόπωση (ηπατίτιδα A,B,C)
- Κίτρινα μάτια ή δέρμα – κατάσταση γνωστή και ως ίκτερος (ηπατίτιδα A,B,C)
- Χαμηλός πυρετός (ηπατίτιδα A,B,C)
Τρόποι μετάδοσης
Οι τρόποι μετάδοσης ποικίλλουν.
Ειδικά για την ηπατίτιδα Β είναι οι εξής :
- Χρήση μη αποστειρωμένων αντικειμένων που τρυπούν το δέρμα και φέρουν πάνω τους μολυσμένο αίμα ή σωματικά υγρά (π.χ βελόνες, ξυραφάκια, οδοντόβουρτσες κ.α)
- Από τη μητέρα στο έμβρυο κατά τη διάρκεια της κύησης ή του τοκετού (κάθετη μετάδοση)
- Σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη με άτομο που νοσεί
Η ηπατίτιδα C μεταδίδεται από:
- Χρήση μη αποστειρωμένων αντικειμένων που τρυπούν το δέρμα και φέρουν πάνω τους μολυσμένο αίμα ή σωματικά υγρά (π.χ βελόνες, ξυραφάκια, οδοντόβουρτσες κ.α)
- Σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη με άτομο που νοσεί
- Σπάνια μέσω κάθετης μετάδοσης από τη μητέρα στο έμβρυο κατά τη διάρκεια του τοκετού
Διάγνωση
Η διάγνωση περιλαμβάνει αιματολογικές εξετάσεις και μοριακό έλεγχο για ανίχνευση του φορτίου του ιού στον οργανισμό. Σε περιπτώσεις που υπάρχει υποψία κίρρωσης του ήπατος μπορεί να πραγματοποιηθεί και βιοψία ήπατος.
Πρόληψη και θεραπεία
Από το 1982 κυκλοφορεί εμβόλιο για την ηπατίτιδα B και χορηγείται σε παιδιά σε 3 δόσεις καθώς και σε ενήλικες που ανήκουν σε κατηγορίες υψηλού κινδύνου (άτομα που έχουν σεξουαλικές επαφές με πολλαπλούς συντρόφους χωρίς προφύλαξη, χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών, συγγενείς φορέων, επαγγελματίες υγείας κ.α.)
Σε περίπτωση οξείας ηπατίτιδας Β δεν χορηγείται ειδική θεραπεία, καθώς ο ιός αποβάλλεται από τον ίδιο τον οργανισμό. Βεβαίως η ιατρική παρακολούθηση κρίνεται απαραίτητη.
Για τη χρόνια ηπατίτιδα Β, χορηγείται ειδική αντιική θεραπεία ακόμα και σε περιπτώσεις εγκύων με μεγάλο ιικό φορτίο. Η εν λόγω θεραπεία ενισχύει την άμυνα του οργανισμού, μειώνοντας παράλληλα το ιικό φορτίο και επιβραδύνοντας την ηπατική νόσο.
Δεν υπάρχει ειδικό εμβόλιο για την ηπατίτιδα C. Ωστόσο, οι φορείς ηπατίτιδας C συστήνεται να εμβολιάζονται με το εμβόλιο για ηπατίτιδα A και B, να αποφεύγουν το αλκοόλ, να είναι ιδιαιτέρως προσεκτικοί κατά την κατανάλωση φαρμάκων καθώς και να παρακολουθούνται τακτικά από τον γιατρό τους. Σε ειδικές περιπτώσεις, κρίνεται απαραίτητη η χορήγηση αντιικής θεραπείας με ενθαρρυντικά μάλιστα ποσοστά επιτυχίας.
Ηπατίτιδα και Γονιμότητα
Η ηπατίτιδα δύναται να υπονομεύσει την αναπαραγωγική ικανότητα των ζευγαριών αλλά και να οδηγήσει μια εγκυμοσύνη σε αρνητική έκβαση.
Πρόσφατες διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι οι φορείς του ιού HBV (ηπατίτιδα Β) έχουν 59% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν προβλήματα υπογονιμότητας σε σύγκριση με υγιείς συνομηλίκους τους.
Ο ιός HBV στις γυναίκες προκαλεί προβλήματα στη μήτρα και τις σάλπιγγες, ενώ στους άνδρες επηρεάζει την μορφολογία των σπερματοζωαρίων, τα επίπεδα ελεύθερης τεστοστερόνης στο αίμα καθώς και τη σπερματογένεση.
Αντίστοιχες επιπτώσεις συναντάμε αναφορικά με τον ιό HCV (ηπατίτιδα C). Ο ιός πλήττει άμεσα την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων καθώς και τον όγκο του σπέρματος στον ανδρικό οργανισμό. Στις γυναίκες ο ιός σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο πρόωρης ωοθηκικής ανεπάρκειας και διαταραχές του εμμηνορυσιακού κύκλου.
Ηπατίτιδα και Εγκυμοσύνη
Όλες οι μέλλουσες μητέρες ελέγχονται για ηπατίτιδα B και C από το πρώτο κιόλας τρίμηνο της εγκυμοσύνης.
Η πιθανότητα να μεταδώσει μια μέλλουσα μητέρα-χρόνιος φορέας ηπατίτιδας Β- τον ιό στο έμβρυο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, κυμαίνεται στο 10-15% και παρατηρείται συνήθως κατά τη διάρκεια του τρίτου τριμήνου της εγκυμοσύνης. Στις περιπτώσεις όμως που εμφανιστεί οξεία ηπατίτιδα Β στη μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, οι πιθανότητες να περάσει ο ιός στο έμβρυο φτάνουν μέχρι και το 90%.
Η μετάδοση πραγματοποιείται συνήθως κάθετα, δηλαδή κατά τον τοκετό και φυσικά σημαντικό παράγοντα διαδραματίζει το ιικό φορτίο που φέρει η μητέρα, που την καθιστά ενεργό ή ανενεργό φορέα μετάδοσης του ιού. Η χορήγηση ειδικής αγωγής καθώς και του εμβολίου της ηπατίτιδας Β στο νεογνό, κατά τη διάρκεια του πρώτου εικοσιτετράωρου, μειώνει θεαματικά την πιθανότητα μετάδοσης.
Αναφερόμενοι στην ηπατίτιδα C τα ποσοστά είναι χαμηλότερα, αφού η πιθανότητα μετάδοσης από τη μητέρα στο έμβρυο κατά τον τοκετό κυμαίνεται στο 5%. Και σε αυτή την περίπτωση σημαντικό ρόλο παίζει το ιικό φορτίο που φέρει η μητέρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε περίπτωση που η μητέρα είναι ταυτόχρονα φορέας και του ιού HIV, τότε η πιθανότητα μετάδοσης του ιού στο νεογνό αυξάνεται.
Δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής τεκμηριωμένες επιστημονικές ενδείξεις ότι ο τοκετός με καισαρική τομή μειώνει την πιθανότητα μετάδοσης του ιού στο νεογνό. Επιπλέον, ο θηλασμός δεν θεωρείται ότι βάζει σε περαιτέρω κίνδυνο το βρέφος παρά μόνο στις περιπτώσεις που υπάρχουν ανοιχτές πληγές στην περιοχή της θηλής.
Συμπερασματικά, τα ζευγάρια που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδιά, θα πρέπει να ενημερώνονται εκτεταμένα από τον γυναικολόγο τους σχετικά με τους κινδύνους της ηπατίτιδας στην εγκυμοσύνη και να προβαίνουν σε όλες τις απαραίτητες εξετάσεις με σκοπό την πρόληψη ή/και θεραπεία σε περίπτωση ύπαρξης ενεργού φορέα.
